Południowo-Kazachstański Obwodowy Wydział Oświaty
Raport № 3 o Domu Dziecka № 4 w Turkiestanie na dzień 20 listopada 1944 r.
Dyrektor domu dziecka Tupikow Aleksand Fiodorowicz, urodzony w roku 1895, bezpartyjny, wykształcenie średnie pedagogiczne, staż pracy pedagogicznej 18 lat, w tym w domach dziecka 17 lat. Przeniesiony do domu dziecka № 4 w miesiącu wrześniu b.r. z bostandyckiego domu dziecka, w którym pracował od roku 1941.
Dom Dziecka № 4 ma charakter mieszany, są w nim dzieci z ewakuowanego Kijowskiego Domu Dziecka № 10 z kontyngentem dzieci 102 os., który przybył 31 stycznia 1942 r. i Rożdiestwieno-Kamskiego Domu Dziecka z kontyngentem dzieci 120 os., przybyłego z obwodu woroneżskiego 15 XI 41 r.
Planowy kontyngent domu dziecka № 4 – 450 os., na dzień 20 XI br. było w nim 280 os. Dom dziecka znajduje się w Turkiestanie w odległości 6 km od stacji kolejowej. Rozmieszczony jest w dobrze wyposażonych pomieszczeniach i zaopatrzony w inwentarz trwały. Brak pozostałego wyposażenia, a zwłaszcza pościeli, odzieży i obuwia, co nie pozwala na umieszczenie w nim dodatkowej ilości dzieci, w ramach planowego kontyngentu.
W latach 1941-1943 skierowano do pracy 246 dzieci, w tym do zakładów pracy 35, na naukę zawodu 181, do rodzin zastępczych 3, zwrócono rodzicom 118 os. Za 9 mies. 1944 r. do pracy i na naukę skierowano 59 os., rodzicom zwrócono 40 os.
Przy domu dziecka istnieje gospodarstwo pomocnicze, planowana powierzchnia zasiewów na rok 1944 – 25 ha, faktycznie obsiano 12 ha. Niewykonanie planu tłumaczone jest tym, że grunty znajdują się w odległości 60 km, wiele z nich nie nadaje się do uprawy, nie ma możliwości nawadniania. To wszystko doprowadziło do tego, że zasiewy zbóż i warzyw przepadły. Taka sama sytuacja miała miejsce w latach poprzednich.
Pogłowie bydła: koni – 6; krów – 37; cieląt – 18; wołów roboczych – 2; kóz i owiec – 388; wielbłądów – 3.
Dom Dziecka № 4 jest najlepszy w obwodzie pod względem pracy dydaktyczno-wychowawczej, pracy organizacji dziecięcych i dziecięcej twórczości amatorskiej.
Wobec konieczności zmiany metod pracy domów dziecka zgodnie z wymaganiami czasów wojny i wykorzystując doświadczenia Makarenki, od początku roku 1943 wprowadzono tu nowe struktury samorządu dziecięcego, skierowane na wpojenie dzieciom nawyków wojskowych: zorganizowano sieć dowódców/drużynowych i grup we wszystkich rodzajach dziecięcej aktywności, sieć ta odgrywa znaczną rolę w organizacji pracy klubów, zajęć pozalekcyjnych, kółek i angażowaniu dzieci w te działania.
W domu dziecka wprowadzono przygotowanie wojskowe i służbę wartowniczą wychowanków.
1 X odbyły się wybory do rady drużynowych, zorganizowano następujące grupy: nauki i pracy – 2; dowódcze – 1; higieniczno-sanitarna - 1; kultury masowej – 1; gospodarcze – 2; muzyczna – 1; redakcyjna – 1. Do kierowania tymi grupami wyznaczono pedagogów.
W domu dziecka istnieją i dobrze pracują organizacje komsomolskie i pionierskie [do których należy]: komsomolców – 25; pionierów – 137; oktiabriat [dzieci 7-9 lat] – 58. Okazują one dużą pomoc dyrekcji w zakresie pracy domu dziecka.
Grupy pionierskie domu dziecka prowadzą korespondencję z żołnierzami na froncie, a także dawnymi pedagogami, wychowankami oraz wychowanką domu dziecka i żołnierką partyzantki ob. Liranczin, Bohaterem ZSRR majorem N. W. Rudym. W sztabie drużyny znajduje się dziennik korespondencji z żołnierzami na froncie.
Wyniki domu dziecka № 4 w roku szkolnym 1943-1944 są następujące: z całego kontyngentu dzieci (260), nauką objętych było 232; nie objętych 28, z czego przedszkolaków 4; przerośniętych 7; nowo przybyłych 10; chorych 7; promowanych do następnych klas 228; do egz.poprawkowych jesienią 3; repetentów 11; wzorowych 49; opóźnionych 14.
Do początku roku szkolnego dzieci były zapisane do szkoły, rozdzielone do klas. Wychowankowie są zaopatrzeni w podręczniki, przybory szkolne, art. piśmiennicze.
W Domu Dziecka № 4 działają koła: chóralne, teatralne, taneczne, instrumentów dętych, recytatorskie, muzyczne obejmujące 120 [?] os.
Pod kierownictwem instruktora przysposobienia wojskowego prowadzone są krótkie kursy, a absolwenci tych kursów prowadzą zajęcia przygotowania wojskowego. W roku 1943-1944 podczas przeglądu [przygotowania] wojskowego Dom Dziecka № 4 zajął pierwsze miejsce w rejonie i rozkazami Rejonowej Komendantury Wojskowej i Rejonowego Wydziału Oświaty otrzymał podziękowanie. 28 VII 44 r. dom dziecka zajął pierwsze miejsce w rejonowym konkursie twórczości dziecięcej. W roku szkolnym 1943-1944 dzieci z domu dziecka zebrały 412 kg ziół leczniczych i 3118 kg złomu.
Przy domu dziecka działają warsztaty przygotowujące do pracy w produkcji: krawiecki - 35 os; rękodzieła artystycznego – 27 os.; ślusarski – 20 os.; szewski – 15 os.
W domu dziecka dobrze zorganizowano letnią kampanię na rzecz poprawy stanu zdrowia, od 16 VII br. wszystkie dzieci (260) wyjechały do letniego obozu we wsi Kusz-Ata. W obozie zorganizowano szereg interesujących i zajmujących grupowych zajęć kulturalno-wychowawczych z zakresu twórczości dziecięcej.
Przygotowania do zimy. Zakończono naprawę odzieży, butów, pościeli, a także remonty pomieszczeń mieszkalnych i przeznaczonych dla zwierząt. Pasza dla zwierząt przygotowana. Dom dziecka nie jest zaopatrzony w warzywa. Opału dostarczono 73,5 t paliwa umownego, co stanowi 80% zapotrzebowania domu dziecka w sezonie zimowym.
W decyzji Obwodowej Rady z dn. 2 XI szczególne miejsce zajmuje sprawa gruntów rolnych.
Organom rejonowym zwrócono uwagę na bezduszny stosunek do potrzeb domu dziecka i polecono niezwłocznie przydzielić mu nadające się do uprawy i mające możliwości nawadniania grunty, zaopatrzyć wychowanków domu dziecka w warzywa i wykonać szereg innych działań, zgodnie z poleceniami Zast. Przew. Obwodowego Komitetu Wykonawczego i upoważnionego pracownika Obw. wydz. Oświaty.
W związku z miesięczną akcją likwidacji zjawiska dzieci bez nadzoru tj. bezdomnych a także bez rodziców lub opiekunów [biezprozornosti i bieznadzornosti] i koniecznością rozmieszczania wziętych z ulic dzieci Obwodowy Komitet Wykonawczy postanowił powiększyć dom dziecka o 200 miejsc, co jest możliwe, lecz wymaga zaopatrzenia domu dziecka w pościel, odzież, obuwie.
Z dobrą pracę starszy instruktor przysposobienia wojskowego Turkiestańskiego Domu Dziecka № 4 tow. Kołpakow N.F. otrzymał od Obwodowego Wydziału Oświaty wyrazy wdzięczności i przedstawił jego kandydaturę do republikańskiego odznaczenia.
Kierownik Wydziału Domów Dziecka (Pikulin)
Inspektor ds. domów dziecka (Łysowa)
[Maszynopis w języku rosyjskim, tłum. Janusz Kobryń]
A.O.Sz. F.121, op.1, sw. 195, d. 1971, s.16
