Uczniowie szkoły FZO w Aczysaju

 W zachowanych częściowo księgach uczniów bardzo rzadko podawane jest miejsce zamieszkania przed deportacją. Najczęściej podany jest kołchoz, z którego uczeń przybył, rada wiejska i rejon. Często rubryki te pozostały niewypełnione. Trudno zatem wnioskować, czy dany uczeń jest deportowanym obywatelem polskim, czy też obywatelem ZSRR. Tym nie mniej sądzę, że publikowane przeze mnie nazwiska mogą być przydatne dla osób poszukujących informacji o swoich krewnych, zwłaszcza że często są to ostatnie informacje dotyczące zmarłych i zaginionych. 

VI nabór rozpoczął się w czerwcu 1943 roku, kurs uczniowie zakończyli 23 września 1944. Księga uczniów obejmuje wpisy pod poz. 77 do 314, z czego „samowolnie odeszło” 54 uczniów, wykreślono z powodu choroby 15, do wojska powołano jednego ucznia.  Z tej listy publikuję klika nazwisk, co do których można przypuszczać, że należą do deportowanych obywateli polskich.

• Gierman Nesia ur. 1926
• Zilberg Izaak ur. 1928
• Cwibil Iosif ur. 1926
• Luster Borys ur. 1927
• Rudaszniecka (Rudaniecka?) Eugenia ur. 1927

VII nabór (X 1943 - VI 1944) obejmuje 519 nazwisk. Podobnie jak wyżej -  publikuję nazwiska, co do których można przypuszczać, że należą do deportowanych obywateli polskich (IR - Indeks Represjonowanych).

• Banach; 1927;

• Bannach [Banach] Czesław; 1927; 

• Bojko; 1928;

• Bransztiejn; 1928;

• Cyprun; 1928;  [być może IR: Czupryn Tadeusz s. Jana, 1927, deportowany z obw. baranowickiego do obw. archangielskiego, rej. szenkurski, os. Rossochi]

• Dawidow; 1928;

• Dworok Zbigniew Bolisławowicz; 1928; [IR: Dworak Zbigniew s. Bolesława; 1926, deportowany w roku 1940 z obw. wilejskiego do obw. archangielskiego rej. wierchnietojemski, Korgowa]

• Fabianczik Adolfina; 1926; 

• Galinskaja; 1926;  [być może – IR: Galińska Aniela c. Jana, 1926, deportowana w roku 1940 z obw. stanisławowskiego do Komi ASRR, rej. żeleznodorożnyj, os. Kyłtowo, zwolnienie 30-08-1941]

• Goliant W. K.; 1927;  [IR: Galant Władysław s. Kazimierza, 1931, deportowany w roku 1940 z obw. lwowskiego do obw. irkuckiego, rej. niżnieudyński, w latach 1941-1943 w domu dziecka w obw. jużnkazachstańskim]

• Gołdis Czesław Iwanowicz; 1928; [IR: Hołdys Czesław s. Jana, 1927,, deportowany w roku 1940 z obw. równieńskiego do obw. archangielskiego, rej. lenski, Nianda, zwolnienie 13-09-1941]

• Gonach; 1928;

• Kaminskaja; 1928 [być może Kamińska?]

• Krauzowicz T.; 1927; 

• Kruk Kazimir Lieonardowicz; 1927; [IR: Kruk Kazimierz s. Leonarda, 1928, deportowany w roku 1940 z obw. wołyńskiego do obw. archangielskiego, rej. niandomski Suchona, zwolnienie 01-09-1941]

• Kuczer Iwan; 1927; [IR: Kuczer Jan c. Cyryla, 1928, deportowany z obw. wołyńskiego do obw. archangielskiego rej. lenski os. Nianda, zwolnienie 13-09-1941]

• Kulik Jeliena Pietrowna 1928;  [IR: Kulik Helena, c. Piotra, 1926, deportowana w lutym 1940 r. z obw. wołyńskiego do obw. archangielskiego, rej. lenski, Nianda. Zwolnienie 10-09-1941, wyjazd do obw. czkałowskiego, Aleksandrowka]

• Liutyj Jan; 1928; [IR: Luty Jan s. Michała, 1928, deportowany w roku 1940 z obw stanisławowskiego, pow. Tłumacz do Komi ASRR, rej. żeleznodorożnyj, os. Kyłtowo, zwolnienie 24-08-1941]

• Łupicnaja; 1928;  [być może - IR: Łupicka Maria c. Jana, 1926, deportowana w roku 1940 z lwowskiego do obw. irkuckiego]

• Maciejczak; 1937

• Magużak; 1928

• Majznier, 1926

• Mienich Maria; 1927; [IR: Menich Maria c. Bolesława, 1927, deportowana w roku 1941 z obw. wilejskiego do Ałtajskiego Kraju]

• Misiura; 1927;

• Mogużak; 1926;

• Olchowskij; 1927;  [być może IR: Olchowski Mieczysław s. Franciszka, 1928, deportowany z obw. wołyńskiego do obw. archangielskiego, rej. lenski, os. Nianda]

• Pawlikowa Mila Zinowiewna; 1926 

• Pomp Estra Jankieliewna [Pomp Estera c. Jankiela], 1924

• Pomp Szura Jankieliewna [Pomp Szura c. Jankiela], 1928

• Poriembskij Ju.;  [IR: Porębski Józef s. Adama, 1927; deportowany w roku 1940 zobw. wołyńskiego do obw. archangielskiego rej. lenski, os. Lednia, zwolnienie 9-0-1941]

• Pszenicznyj; 1927; [być może Pszeniczny?]

• Sauckaja; 1928; [być może Słucka lub Sawicka?]

• Siekuła; 1927 [być może Sekuła?]

• Sieriadinskij Zdisław; 1927; [IR: Seredyński Zdzisław s. Piotra, 1929, deportowany w roku 1940 z obw. równieńskiego do obw. wołogodzkiego rej. charowski, os. Kastromskij, zwolnienie 31-08-1941 r.]

• Sieriedinskij Mierosław; 1926; [IR: Seredyński Mirosław s. Piotra, 1927, deportowany w roku 1940 z obw. równieńskiego do obw. wołogodzkiego rej. charowski, os. Kastromskij, zwolnienie 31-08-1941 r.]

• Stiempiel Witold; 1927; [IR: Stępień Witold s. Marcina, 1928, deportowany w roku 1940 z obw. równieńskiego do obw. archangielskiego rej. kotłaski os. Niżnaja Struga, zwolnienie 8-10-1941]

• Wiernickij; 1928;  [IR: Wiernicki Władysław s. Teofila, 1929, deportowany w roku 1940 z obw. wołyńskiego do obw. archangielskiego, rej. lenski, os. Nianda, zwolnienie 10-09-1941]

• Wierzbinskaja; 1926;  [być może IR: Wierzbińska Regina c. Józefa, 1928 lub Wierzbińska Maria c. Józefa, 1925; deportowane z obw. białostockiego do obw. archangielskiego os. Soluga, 1-09-1941 r. wyjazd pd Engels w ASRR Niemców Nadwołżańskich]

• Wira Bronisława; c. Wojciecha, 1927;  [IR: Wira Bronisława; 1930 [!], deportowana w roku 1940 z obw. wołyńskiego do obw. archangielskiego rej. solwyczegodski, os. Charitonowo]

• Zasławskij; 1927;

• Zgibniew; 1928;

• Zioła; 1927;  [być może – IR: Zioła Stefania c. Michała, 1925, deportowana w roku 1940 z obw. stanisławowskiego do Komi ASRR, rej. żeleznodorożnyj, os. Kyłtowo, zwolnienie 30-08-1941]

Dane pochodzą przygotowywanej publikacji „Śladami zesłańców w południowym Kazachstanie”

Janusz Kobryń

Здание общежития ФЗО в Ачисае

Дети, которые в 40-х гг. были направлены в ФЗО в рамках мобилизации рабсилы, проживали в бараках и общежитии, которое располагалось на берегу оврага у моста. По словам бывших учеников на втором этаже проживали девушки на первом этаже мальчики. Здание сохранилось, в нем располагается магазин. Фотографии 2018 года.

Здание общежития со стороны шахты, с левой стороны въезд на мост

.

Вид со стороны оврага, рядом проходила ветка узкоколейки.

Budynek internatu dla uczniów FZO w Aczysaju

 Dzieci skierowane do FZO z okolicznych miejscowości były kwaterowane w barakach, na piętrze szkoły i w internacie położonym na skraju doliny potoku, w pobliżu mostu. Według relacji byłych uczniów na piętrze mieszkały dziewczęta, na parterze chłopcy. Budynek istnieje do dnia dzisiejszego, w jednej z części działa sklep spożywczo-przemysłowy. Zdjęcia z roku 2018.

Widok budynku od strony kopalni, po lewej stronie widoczny wjazd na most.

Widok od strony wąwozu, którego dnem biegła linia kolei wąskotorowej.

Fragment przygotowywanej publikacji „Śladami zesłańców w południowym Kazachstanie”

Janusz Kobryń

Здание школы ФЗО №2 в Ачисае

Здания в котором в 40-е годы XX века располагалась школа ФЗО в Ачисае в настоящее время не существует.  В 2017 году мы пробовали его отыскать, работая на основе воспоминаний очевидцев и эскизах Станислава Стыковского. Согласно источикам это было довольно большое, двухэтажное здание  c  балконом вокруг и большим окном столовой на первом этаже. Именно на фоне этого окна  были сделаны памятные фотографии учеников. Однако на месте всё оказалось не так уж просто:  там где должно располагаться здание, то есть на склоне горы в верхней части посёлка, мы обнаружили лишь сохранившиеся фундаменты.  После войны,  примерно в конце пятидесятых, ФЗО было переведено в нижнюю часть посёлка, скорее всего на территорию бывшего лагеря японцев-военнопленных и по этой причине местные жители указывают именно это местоположение.  В 2017 году все постройки  бывшего лагеря были уже разрушены, остались фрагменты стен и фундаменты. 

Доказательством масштаба мобилизации рабсивы и количества учеников, которые в школе ЗФО готовились к работе в комбинате «Ачполиметалл»,  является статистика: в списках  VII набора (осенью 1943 года) числится 5019 учеников. Из  этой  группы сбежало 17 (3,28%),  «самовольно ушли» 193 (37,19%),  отчислены по болезни 8 (1,54%), удалены из школы 5 (0,96%),  призвани в ряды РККА 2 (0,39%).  При этом  определить судьбу многих учеников невозможно, потому что  во многих случаях поля: дата окончания школы, итоги экзамена и профессия ученика остаются  пустыми. 

Остатки здания ФЗО в верхней части поселка, июль 2023 г.

Сохранившиеся остатки построек лагеря для военнопленных, июль 2017 г.   

Януш Кобрынь

Budynek szkoły FZO w Aczysaju

 

Budynek, w którym mieściła się szkoła FZO w latach 40. XX wieku nie zachował się do dnia dzisiejszego. Latem 2017 roku, wspólnie z Rasyłbiekiem Utkielbajewem i Sałtanat Dujsienową, próbowaliśmy odszukać jego lokalizację. Opisy i odręczny szkic wykonany przez Stanisława Stykowskiego kazał szukać nam dość okazałego piętrowego budynku, z balkonem okalającym piętro i z dużym oknem stołówki na parterze. To na tle tego okna wykonano zdjęcia uczniów pokazane w poprzednich postach. Na miejscu sprawa okazała się zupełnie zagmatwana: według opisu w latach 40 budynek stał w bezpośrednim sąsiedztwie stoku, przy drodze w górnej części miejscowości, jednak współcześnie droga ma inny przebieg. Co gorsze – w okresie powojennym FZO przeniesiono w inne miejsce w dolnej części Aczysaju (najprawdopodobniej do budynków związanych z obozem jenieckim) i to właśnie tę lokalizację szkoły wskazują mieszkańcy. W roku 2017 z budynków tych pozostały tylko fundamenty. W miejscu wskazanym na planie miejscowości znajdują się pozostałości zabudowy, być może budynku szkoły FZO (na zdjęciu poniżej).

O skali „mobilizacji siły roboczej” i liczbie osób, które tu przygotowywano do pracy w kombinacie, może świadczyć niniejsza statystyka: VII nabór (jesienią 1943 roku) obejmuje 519 nazwisk. Uciekło 17 uczniów (3,28%), „samowolnie odeszło” 193 (37,19%), wykreślono z listy z powodu choroby 8 (1,54%), usunięto ze szkoły 5 (0,96%), powołano do wojska 2 (0,39%). Przy wielu nazwiskach rubryki dotyczące daty ukończenia/wykreślenia z listy uczniów i wyniku egzaminu są niewypełnione, co nie pozwala na określenie losu uczniów. 

Fragment przygotowywanej publikacji „Śladami zesłańców w południowym Kazachstanie”.

Prawdopodobnie pozostałości po budynku szkoły FZO. 

Ruiny zabudowań obozu jenieckiego. 

Janusz Kobryń