Pismo RKL Kaz. SRR z 16 V 1942 r. w sprawie kontaktów z przedstawicielami Armii Polskiej .

Rada Komisarzy Ludowych Kazachskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej

16 maja 1942 r.

Ściśle tajne

Do Przewodniczącego Komitetu Wykonawczego Południowo-Kazachstańskiej Rady Delegatów Robotniczych, tow. Sagintijewa [Sagintajewa]

Z otrzymanego przez RKL KazSRR raportu Komitetu Wykonawczego Wschodnio-Kazachstańskiej Rady Delegatów Robotniczych z dn. 9 IV 42 r. № 135 s.s. wynika, że kierownictwo tego Komitetu Wykonawczego (tow. Rysbiekow I.K.) dopuściło się rażących błędów w swoich kontaktach z przedstawicielami Armii Polskiej.

Błędy te można podsumować następująco:

1. Na terenie obwodu dopuszczono do utworzenia przedstawicielstwa polskiego wojska, na co Komitet Wykonawczy Rady Delegatów Robotniczych od nikogo zgody nie otrzymał.
2. Organizacja powitania na dworcu „przedstawicieli” polskiego wojska przez delegatów Obwodowego Komitetu Wykonawczego Rady Delegatów Robotniczych i Obwodowej Komendantury Wojskowej była bezprawna, ponieważ do powitań tego rodzaju prawo posiadają tylko akredytowani przy rządzie ZSRR przedstawiciele innych państw, a nie dowolni „przedstawiciele”, a tym bardziej prawa do takich powitań nie mają działający bezprawnie przedstawiciele polskiego wojska.
3. Tow. Rysbiekow wziął udział w obchodach świąt Bożego Narodzenia zorganizowanych przez „przedstawiciela” polskiego wojska, co jest absolutnie niedopuszczalne i powinno być stanowczo potępione. Udział kierownictwa radzieckiego urzędu w ceremonii z okazji święta religijnego, zamiast walki z religią, jest zaprzeczeniem polityki naszej partii i rządu i nie może być tolerowane.
4. Przedstawicielowi polskiego wojska zezwolono na wywieszenie polskiej flagi i szyld z polskim godłem, co także jest nieprawidłowe.
5. Błędem jest także oddanie do dyspozycji „przedstawiciela” polskiego wojska osobnego budynku dla przyjeżdżających obywateli polskich. Jeśli obywatele przyjeżdżający do miasta obwodowego czekają na skierowanie do rejonów i mieszkają w mieście kilka dni, to należy ich kwaterować według normalnych zasad, a nie w wydzielonych pomieszczeniach.

Przekazując powyższe informacje do wiadomości przewodniczących komitetów obwodowych rad delegatów robotniczych, Rada Komisarzy Ludowych KazSRR surowo nakazuję wziąć je pod uwagę i w trakcie dalszej pracy nie dopuszczać do podobnych błędów.

Zast. Przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych Kazachskiej SRR (A. Zagowieliew)

[Maszynopis w języku rosyjskim, tłum. Janusz Kobryń]

A.O.Sz. F.181, op.6, sw. 1, d. 22, s.1,2

Raport o Domu Dziecka dla Dzieci Polskich № 5 w Turkiestanie

Południowo-Kazachstański Obwodowy Wydział Oświaty

Raport № 20 o Domu Dziecka dla Dzieci Polskich № 5 w Turkiestanie na dzień 20 XI 1944 r.

Dyrektor domu dziecka Papierbuch A.I., urodzony w roku 1909 wykształcenie wyższe, bezpartyjny, ogólny staż pracy 3 lata, w tym domu dziecka pracuje od 1944 r.

Dom dziecka został przez nas przejęty w lutym 1943 r. z kontyngentem dzieci 124 os., mieści się w Turkiestanie, odległość od stacjo kolejowej 6 km, oświetlenie naftowe. W podwórzu są trzy budynki, wyposażenie jest niedostateczne.

W roku 1943 skierowano do pracy w sowchozie 20 wychowanków, do zakładów pracy 2, do szkół 4.

Przy domu dziecka istnieje niewielkie gospodarstwo pomocnicze. Powierzchnia zasiewów w roku 1944 wyniosła 2 ha, z czego: kukurydzy – 1 ha; buraków ćwikłowych – 0,5 ha; warzyw – 0,5 ha. Z własnego gospodarstwa pomocniczego zebrano: buraków ćwikłowych – 2 t; kapusty – 500 kg; ogórków – 500 kg.

Według norm zatwierdzonych przez Radę Komisarzy Ludowych dla kontyngentu dzieci Domu Dziecka № 5 zaplanowano zapas 9 ton warzyw, a posiada on 4 t.

Praca wychowawcza w domu dziecka jest planowa. Każdy wychowanek ma swoje akta osobowe. Dom dziecka jest wyposażony w podręczniki i pomoce dydaktyczne w języku polskim. Pomieszczenia są wyremontowane. Dla domu dziecka zaplanowano zapas opału 20 t, faktycznie na dzień 20 XI br. zgromadzono 11 t.

Wyniki nauczania w roku szkolnym są następujące: z ogólnej liczby wychowanków 109 nauką objęto 79, nie objęto 29. Z tego: przedszkolaków 24, przerośniętych 4, promowanych do następnych klas 71, poprawki jesienne 7, repetentów 1, wzorowych 42, opóźnionych 8.

Przy domu dziecka działają kółka: chóralne, teatralne, geograficzne.

Dom Dziecka № 5 potrzebuje następujących rzeczy: płaszcze 90, obuwie 120, ubrania i sukienki 260, bielizna 120, koców 120, prześcieradeł 140.

Kontrola wykazała, że w ciągu ostatnich dwóch-trzech miesięcy Dom Dziecka № 5 znacznie poprawił swoją pracę.

Kierownik Wydziału Domów Dziecka (Pikulin)

Inspektor ds. domów dziecka (Łysowa)




[Maszynopis w języku rosyjskim, tłum. Janusz Kobryń]

A.O.Sz. F.121, op.1, sw. 195, d. 1971, s.33

Raport o Sajramskim Domu Dziecka dla Dzieci Polskich № 1

Południowo-Kazachstański Obwodowy Wydział Oświaty

Raport № 12 o Sajramskim Domu Dziecka dla Dzieci Polskich № 1 w Sajramie na dzień 20 listopada 1944 r.

Dyrektor domu dziecka Wajsgurt Borys Borysowicz, urodzony w roku 1916 wykształcenie wyższe, bezpartyjny, ogólny staż pracy 5 lat, w tym domu dziecka pracuje od 1943 r.

Sajramski Dom Dziecka dla Dzieci Polskich № 1 utworzono w lutym 1943 r. w pomieszczeniach dawnego domu dziecka o zaostrzonym rygorze.

Został on zorganizowany w celu poprawy warunków mieszkalno-bytowych [dzieci], które przedtem przebywały w Domach Dziecka dla Dzieci Polskich w Gieorgijewce i Mankiencie, utworzonych przez organizacje filantropijne i przedstawicieli starego polskiego rządu.

Gieorgijewski Dom Dziecka w rejonie lengierskim był wcześniej rozmieszczony w małych, ciasnych i brudnych salach, dzieci spały na wspólnych pryczach, całkowicie bez pościeli, dzieci były brudne i obszarpane, stan domu dziecka antysanitarny, taka sama sytuacja była w Mankienckim Domu Dziecka.

W miesiącu lutym 1943 r. oba domy dziecka zostały przeniesione do os. Sajram, do dobrze wyposażonych pomieszczeń, sale są duże i jasne, podwórze uporządkowane. Utworzono gospodarstwo pomocnicze, jest sad owocowy.

Planowy kontyngent domu dziecka wynosi 130 os., faktycznie na dzień 20 XI br. przebywa w nim 135 os.

Dom dziecka mieści się w os. Sajram w odległości 3 km od linii kolejowej. Oświetlenie naftowe. Pomieszczenia odpowiadają potrzebom domu dziecka. Wyposażenie domu dziecka jest w zasadzie wystarczające.

Powierzchnia zasiewów wynosi 7 ha, na których w roku 1944 zasiano: kukurydzy – 2 ha; buraków ćwikłowych – 2 ha; warzyw – 1; fasoli i grochu – 2 ha. Z własnego gospodarstwa pomocniczego zebrano: ogórków – 500 kg; buraków ćwikłowych – 8 t; kukurydzy i grochu – 360 kg; dyni – 100 kg; suszonych owoców – 1200 kg.

Dom dziecka posiada: koni – 1; krów – 2. Dzieci mają zapewnioną naukę w Polskiej Szkole w Sajramie. Wszystkie dzieci (125) są objęte nauką, za wyjątkiem przedszkolaków.

Praca wychowawcza jest zaplanowana, ma jednak wiele uchybień, co zostało ujęte w rozkazie Obwodowego Wydziału Oświaty. Przy domu dziecka działają kółka teatralne i chóralne, które pracują nieźle.

W roku 1943 skierowano do zakładów pracy 15 os. Za 9 miesięcy roku 1944 skierowano do pracy…, do szkół…, zwrócono rodzicom… [brak wpisów].

Przy domu dziecka zorganizowano pracownie: krawiecką i szewską.

Letnie działania na rzecz poprawy zdrowia były nieźle zorganizowane. Zamiast planowanych 50 os., w obozie letnim objęto nimi 104 os. w ciągu 2,5 mies.

Zakończono remont pomieszczeń mieszkalnych i przeznaczonych dla zwierząt. Dom dziecka ma 50% zapasu opału. Obecnie dom dziecka otrzymał przydział 40 ton węgla, co w zupełności wystarczy na okres zimy. Według norm zatwierdzonych przez Radę Komisarzy Ludowych Dom Dziecka № 1 na okres zimowy powinien mieć 8 ton warzyw, a zgromadzono zapas 8,5 t warzyw.

Dom dziecka potrzebuje następujących rzeczy: płaszcze – 80; obuwie – 100 par; ubrania i sukienki – 130; bielizna – 200 par; koców – 80; prześcieradeł – 200.

Kierownik Wydziału Domów Dziecka (Pikulin)

Inspektor ds. domów dziecka (Łysowa) 

[Maszynopis w języku rosyjskim, tłum. Janusz Kobryń]
A.O.Sz. F.121, op.1, sw. 195, d. 1971, s.32

Raport o Suzackim Domu Dziecka

Południowo-Kazachstański Obwodowy Wydział Oświaty

Raport № 18 o Suzackim Domu Dziecka w obwodzie południowo-kazachstańskim na dzień 20 listopada 1944 r.

Dyrektor domu dziecka Utitdiejew [?] Alibiek, urodzony w roku 1909, wykształcenie wyższe, bezpartyjny, ogólny staż pracy pedagogicznej od roku 1938, w tym domu dziecka pracuje od 1944 r.

W pomieszczeniach Suzackiego Domu Dziecka mieścił się poprzednio Dom Dziecka dla Polskich Dzieci. Po przeniesieniu polskich dzieci do domów dziecka dla dzieci polskich: Sajramskiego i Turkiestańskiego, w pomieszczeniach zajmowanych przez Dom Dziecka dla Dzieci Polskich zorganizowano dom dziecka dla dzieci tutejszych mieszkańców. Kontyngent dzieci w nowo powstałym domu dziecka na dzień 20 XI br. wynosił 30 os., przy planowym kontyngencie 100 os. Pomieszczenia nie są w pełni przystosowane do potrzeb domu dziecka. Od linii kolejowej odległość domu dziecka wynosi 60 km. Przy domu dziecka jest gospodarstwo pomocnicze. Na 8 ha zasiano: pszenicy – 3 ha; jęczmienia – 2 ha; prosa – 1 ha; kukurydzy – 1,5 ha; buraków ćwikłowych – 0,5 ha; warzyw – 1 ha. Ze swojego gospodarstwa pomocniczego dom dziecka zebrał: buraków ćwikłowych – 800 kg; pszenicy – 500 kg; kukurydzy – 400 kg.

Pogłowie zwierząt: krów – 4; cieląt – 4; kóz i owiec – 19; koni – 2; osłów – 3; wołów roboczych – 2.

Póki co praca wychowawcza domu dziecka zorganizowana jest na niskim poziomie. Kadry nie są kompletne – brakuje 3 wychowawców.

Remont pomieszczeń mieszkalnych i przeznaczonych dla zwierząt zakończono. Zgromadzono zapasy pasz dla zwierząt. Zapasy opału wystarczą na 60% sezonu grzewczego.

Aby nowo utworzony Suzacki Dom Dziecka mógł być zapełniony nowym kontyngentem dzieci konieczne są: płaszcze – 70; obuwia - 100 par; ubrania i sukienki – 140; bielizny – 260; koców – 80; prześcieradeł – 160; materacy – 80; ręczników – 260.

W celu pomocy we właściwej organizacji pracy nowo utworzonego domu dziecka Obwodowy Wydział Oświaty delegował tam swojego pracownika.


Kierownik Wydziału Domów Dziecka (Pikulin)
Inspektor ds. domów dziecka (Łysowa)

[Gramatyka i szyk zdań oryginału pozostawiają wiele do życzenia, starałem się to w jakimś stopniu oddać w tłumaczeniu.
Maszynopis w języku rosyjskim, tłum. Janusz Kobryń]
A.O.Sz. F.121, op.1, sw. 195, d. 1971, s.31

Raport o Czajanowskim Domu Dziecka

Południowo-Kazachstański Obwodowy Wydział Oświaty

Raport № 17 o Czajanowskim Domu Dziecka w obwodzie południowo-kazachstańskim na dzień 20 listopada 1944 r.

Dyrektor domu dziecka Sarsienow, urodzony w roku 1920, członek WŁKSM wykształcenie średnie, staż pracy ogółem 4 lat, w tym domu dziecka pracuje od 1943 r.

Dom dziecka miejscowy, dzieci przeniesiono tu z Domu Dziecka № 8 43 os. z Sajramskiego Domu Dziecka ….

Dom dziecka znajduje się w os. Czajan, tegoż rejonu w odległości 80 km od linii kolejowej.

Oświetlenie domu dziecka – naftowe, pomieszczenia domu dziecka odpowiadają swojemu przeznaczeniu. Jest to 1 budynek z 6 salami. Wyposażenia w domu dziecka brak. W okresie wojny z domu dziecka skierowano do pracy 50 os., z czego do kołchozów – 31; do sowchozów – 8, do szkół – 11; do rodzin zastępczych i adopcji – 9.

Za 9 miesięcy 1944 r. skierowano do pracy 18 os., do sowchozów – 6; do kołchozów - 8; zwrócono rodzicom – 19 os.

Przy domu dziecka istnieje gospodarstwo pomocnicze. W roku 1944 powierzchnia zasiewów wyniosła 10 ha, z czego obsiano: pszenicy – 5 ha; prosa – 1 ha; owsa – 3; warzyw – 1 ha. W gospodarstwie zebrano 2 tony kukurydzy. Niski plon i brak zbiorów z pozostałych zasiewów tłumaczy się tym, że nie było możliwości nawadniania i zasiewy zbóż przepadły. Pogłowie zwierząt w domu dziecka składa się z 20 krów, 7 jałówek, 4 wołów roboczych, 59 owiec i kóz, 1 konia.

Są izolatka, pralnia i pielęgniarka, ale stan sanitarny domu dziecka jest niezadowalający.

Plan dnia istnieje, ale nie jest przestrzegany. Plany pracy, zarówno dyrektora, jak i wychowawców, ale są one schematyczne, ich realizacja nie jest sprawdzane. Kolektyw dziecięcy nie jest zorganizowany, dzieci są niezdyscyplinowane.

Kółek zainteresowań nie zorganizowano.

Remont pomieszczeń mieszkalnych i przeznaczonych dla zwierząt zakończono. Zgromadzono zapasy pasz dla zwierząt. Dom dziecka nie posiada zapasów warzyw na okres zimowy.

Czajanowski Dom Dziecka należy do najgorszych w obwodzie, praca wychowawcza jest tu bardzo źle zorganizowana.

Obwodowy Wydział Oświaty delegował do domu dziecka na dłuższy czas swojego pracownika, w celu zapewnienia pomocy przy poprawie organizacji pracy.

Kierownik Wydziału Domów Dziecka (Pikulin)

Inspektor ds. domów dziecka (Łysowa)

[Maszynopis w języku rosyjskim, tłum. Janusz Kobryń]
A.O.Sz. F.121, op.1, sw. 195, d. 1971, s.30

Raport o Aczysajskim Domu Dziecka

Południowo-Kazachstański Obwodowy Wydział Oświaty

Raport № 16 o Aczysajskim Domu Dziecka w rejonie turkiestańskim na dzień 20 listopada 1944 r.

Dyrektor domu dziecka Batijewa [?] Anastasia Michajłowna, urodzona w roku 1916, wykształcenie średnie pedagogiczne, bezpartyjna, staż pracy ogółem 9 lat, w tym domu dziecka pracuje od 1944 r.

Dom dziecka został ewakuowany z Artiomowska w obwodzie stalińskim z kontyngentem dzieci 150 os. i przybył 24 XII 1941 r.

Dom dziecka został umieszczony w osadzie górniczej Aczysaj, w odległości 3 km od stacji kolejowej. Oświetlenie elektryczne. Pomieszczenia domu dziecka są przystosowane, wysokie, jasne. Dom dziecka jest w pełni wyposażony.

Planowy kontyngent domu dziecka 125 os, faktycznie na dzień 20 XI 44 r. przebywa w nim 115 os.

W latach 1941-1943 skierowano do zakładów pracy 134 os., z czego: do kołchozów – 5; do zakładów pracy – 3; do sowchozów – 23; do szkół – 103. Do rodzin zastępczych i adopcji – 8, rodzicom zwrócono 18 os.

Za 9 miesięcy 1944 r. skierowano do pracy 15 os., do szkół 12; do zakładów pracy – 3 os.

Gospodarstwa pomocniczego przy domu dziecka nie ma, ponieważ nie ma na to warunków. Przy domu dziecka jest izolatka, pralnia i pracownik medyczny.

Praca wychowawcza prowadzona jest wg planu. Plan dnia jest i jest on ściśle przestrzegany.

Działają kółka twórczości amatorskiej: teatralne i chóralne.

W roku szkolnym 1943/1944 dom dziecka osiągnął następujące wyniki: z ogólnej liczby dzieci 73, nauką objęto 62, nieobjętych 11, z czego: przedszkolaków – 8; przerośniętych – 3. Promowanych do następnych klas 60, do jesiennych egzaminów poprawkowych 2, wzorowych 4, opóźnionych 2.

Remont pomieszczeń i naprawa odzieży są zakończone. Dom dziecka jest zaopatrzony w opał. Dom dziecka otrzymuje warzywa poprzez Aczysajski Wydział Zaopatrzenia Robotników.

Często występują problemy z dostawą i wydawaniem produktów żywnościowych. Obwodowy Wydział Oświaty podjął działania za pośrednictwem Oddziału Obwodowego Wydziału Zaopatrzenia.

Kierownik Wydziału Domów Dziecka (Pikulin)

Inspektor ds. domów dziecka (Łysowa)


[Maszynopis w języku rosyjskim, tłum. Janusz Kobryń]
A.O.Sz. F.121, op.1, sw. 195, d. 1971, s.29

Raport o Domu Dziecka № 10 w rejonie bostandyckim

Południowo-Kazachstański Obwodowy Wydział Oświaty

Raport № 15 o Domu Dziecka № 10 w rejonie bostandyckim na dzień 20 listopada 1944 r.

Dyrektor domu dziecka Lem [?] Aleksandr Pietrowicz, urodzony w roku 1917, wykształcenie wyższe, kandydat na członka partii, staż pracy pedagogicznej ogółem 6 lat, w tym domu dziecka pracuje od 1944 r.

Dom dziecka został ewakuowany z Ordżonikidze w obwodzie stalińskim i przybył 30 XI 1941 r. z kontyngentem dzieci 112 os.

Dom dziecka mieści się w os. Chaumsan w rejonie bostandyckim w odległości 40 km od linii kolejowej.

Pomieszczenia domu dziecka są odpowiadają swojemu przeznaczeniu i składają się z 6 budynków. 1 przeznaczony jest pod sypialnie, 2 mieszczą pomieszczenia pomocnicze (stołówka, kuchnia, izolatka, pralnia, magazyn). Dom dziecka jest w zasadzie zaopatrzony w odzież i wyposażenie.

W okresie 1941-1943 do pracy skierowano 139 os., z czego: do kołchozów 2 os.; do zakładów pracy 48 os., do szkół 85, do rodzin zastępczych 1, zwrócono rodzicom 49 os.

Za 9 miesięcy 1944 r. skierowano do pracy 29 os; do szkół 23 os.; do rodzin zastępczych 6 os.

Przy domu dziecka istnieje gospodarstwo pomocnicze ogród i sad owocowy o powierzchni 7 ha, oraz 69 szt zwierząt, w tym: 22 krowy; 7 osłów do transportu; 2 konie; 38 owiec.

Z własnego gospodarstwa pomocniczego dom dziecka zebrał: ziemniaków 300 kg; kapusty – 900 kg; pomidorów – 1300 kg; ogórków – 300 kg; buraków ćwikłowych – 2 t; cebuli – 200 kg; kukurydzy – 700 kg.

Stan sanitarny domu dziecka jest zadowalający.

W domu dziecka jest plan dnia, który jest ściśle przestrzegany. Wychowankowie rozdzieleni są na dwie grupy i wszyscy (z wyjątkiem trojga przedszkolaków) objęci są nauką w szkole. Przy domu dziecka działają kółka: taneczne, baletowe, rysunku artystycznego, czytelnicze, rękodzielnicze i inne.

Nauczanie i praca wychowawcza jest dokładnie planowana i kontrolowana przez inspektora domów dziecka.

Remont pomieszczeń mieszkalnych i przeznaczonych dla zwierząt zakończono. Naprawa odzieży i pościeli jest także zakończona. Zapasy opału na okres zimowy na dzień 15 XI zgromadzone w 50%. Pasza dla zwierząt na okres zimowy przygotowana w całości. Z własnego gospodarstwa nie przygotowano zapasu warzyw na zimę. W związku z tym obecnie prowadzone są zdecentralizowane zakupy warzyw w kołchozach rejonu.

Kierownik Wydziału Domów Dziecka (Pikulin)
Inspektor ds. domów dziecka (Łysowa)

[Maszynopis w języku rosyjskim, tłum. Janusz Kobryń]

A.O.Sz. F.121, op.1, sw. 195, d. 1971, s.28