Raport dot. Domu Dziecka № 3

Południowo-Kazachstański Obwodowy Wydział Oświaty

Raport o Przedszkolnym Domu Dziecka № 3 w rejonie czymkienckim na dzień 20 listopada 1944 r.

Dyrektor domu dziecka Kosyriewa Jekatierina Parfiriewna, urodzona w roku 1916, wykształcenie średnie wyższe [pełne?] , członek KP(b)K, w danym domu dziecka pracuje od roku 1941, ogólny staż pracy pedagogicznej 10 lat.

Dom dziecka znajduje się na terenie kołchozu im. Stalina, niedaleko zakładu przeróbki ołowiu.

Dom Dziecka № 3 działał już przed wojną, teraz ma charakter mieszany, przebywają w nim dzieci przedszkolne z ewakuowanego Dergaczewskiego domu dziecka z obwodu charkowskiego, przybyłego 30 XI 1941 r. z kontyngentem 45 dzieci.

Planowy kontyngent dzieci wynosi 127 osób, a na dzień 20 XI 44 r. przebywa w nim 105 osób.

Dom dziecka zajmuje 4 budynki, posiada 4 sypialne, salę klubu, salę zabaw oraz 4 stołówki. Izolatka i pralnia są. Dom dziecka posiada pełne wyposażenie. Oświetlenie naftowe.

W okresie 1941-1943 oddano do rodzin zastępczych i adopcji 90 osób, a za 9 miesięcy 1944 r. 15. [dopisek ręczny] zwrócono rodzicom – 47.

Dom dziecka posiada gospodarstwo pomocnicze, powierzchnia zasiewów wynosiła w roku 1944 7 ha, w tym: kukurydzy wysiano 0,5 ha; ziemniaków 2 ha; buraków ćwikłowych 1,5 ha; pod warzywami 3 ha.

Dom dziecka posiada zwierzęta gospodarskie: konie 2; bydła 11; w tym 4 krowy i 4 cielęta; woły robocze 2.

Co roku dom dziecka przygotowuje zapasy warzyw na okres zimowy ze swojego gospodarstwa. W tym roku zapasy są mniejsze: ziemniaków 3,5 tony; kapusty 0,5 tony; pomidorów 2 tony; cebuli 0,2 tony; marchwi 0,5 tony; kukurydzy i pszenicy 0,5 tony.

Prócz tego dom dziecka dokonuje zdecentralizowanych zakupów żywności.

Stan sanitarny dobry, zachorowań epidemicznych nie było.

W domu dziecka zawsze panują czystość i porządek, dzieci są uprzejme i miłe. Tow. Kosyriewa kieruje pracą wychowawczą z dużą wiedzą, prowadzi lekcje otwarte, dyskusje nad problemami metodycznymi itd.

Praca wychowawcza zorganizowana dobrze, wszyscy wychowawcy mają swoje plany pracy. Dyrektor i starszy wychowawca systematycznie kontrolują pracę wychowawców, są obecni na zajęciach. Regularnie odbywają się rady pedagogiczne z udziałem wychowawców. Dom dziecka jest dobrze zaopatrzony w zabawki, zarówno otrzymane jaki i wykonane samodzielnie. Kadry pedagogiczne są zapewnione.

Przygotowania do zimy: remont pomieszczeń mieszkalnych i przeznaczonych dla zwierząt zakończono. Magazyn warzyw, beczki naprawione. Zapas kiszonych warzyw przygotowany.

Dom dziecka zaopatrzony jest w żywność, warzywa, ziemniaki na 5-6 miesięcy. Dzieci są żywione cztery razy dziennie, jakość jedzenia jest w pełni zadowalająca. Opał i pasze dla bydła przygotowane są na zimę.

Dom Dziecka № 3 jest jednym z lepszych w obwodzie. Obwodowy wydział oświaty w miesiącu listopadzie przekazał dyrektorce tego domu dziecka, tow. Kosyriewej Je. P., wyrazy wdzięczności i przedstawił jej kandydaturę do republikańskiego odznaczenia.

Kierownik Wydziału Domów Dziecka (Pikulin)

Uwagi: do szkolnych domów dziecka przeniesiono 180 osób.


[Maszynopis w języku rosyjskim, tłum. Janusz Kobryń]

A.O.Sz. F.121, op.1, sw. 195, d. 1971, s. 14

Notatka prasowa o Polskiej Szkole-Internacie w Turkiestanie, 1945 r.

„W Polskiej Szkole-Internacie

W Polskiej Szkole Średniej i Internacie im. Wandy Wasilewskiej zakończył się rok szkolny. Było to możliwe dzięki zgodnej i intensywnej pracy grona pedagogicznego. Uczniowie posiedli dużą wiedzę, są dobrze wychowani i uprzejmi, na ulicach ustępują miejsca starszym. W szkole jest czysto i przytulnie, w internacie panuje wzorowy porządek. Stworzono wspaniałe warunki aby uczniowie mogli przygotować się do egzaminów. W szkole dużą uwagę przywiązuje się do zajęć artystycznych: działa koło muzyczne, dzieci uczą się gry na gitarze, mandolinie i bałałajce. Dziewczynki uczestniczą w zajęciach robót ręcznych. Dzieci lubią sport i gry wojenne. Po egzaminach uczniowie pojadą do sowchozu, gdzie będą zbierać nasiona mniszka kauczukonośnego.”

„Prawda Jużnogo Kazachstana”, maj 1945 roku, notatka, tłum. Janusz Kobryń

Rozkaz z 13 XI 1944 r. dotyczący przygotowań do zimy i sytuacji w domach dziecka

 „Rozkaz Południowo-Kazachstańskiego Obwodowego Wydziału Oświaty Ludowej № 519 z dnia 13 listopada 1944 roku.

Czymkient

O realizacji decyzji Komitetu Wykonawczego Południowo-Kazachstańskiej Obwodowej Rady Delegatów Robotniczych i biura Komitetu Obwodowego KP/b/K № 366/528 z dn. 2 listopada 1944 i decyzji Obwodowej Rady Dyrektorów domów dziecka z dn. 23 października br.

1. Poleca się wszystkim dyrektorom domów dziecka do dnia 20 listopada całkowicie zakończyć remonty, przygotować obiekty do zimy, uporządkować je i stworzyć wychowankom normalne warunki socjalno-bytowe. Ściśle przestrzegać minimalnych warunków sanitarnych określonych dla domów dziecka decyzją Ludowgo Komitetu Oświaty Kaz. SRR z dnia 24 października 1942 roku.

2. 1. W związku z miesięczną akcją likwidacji zjawiska dzieci bez nadzoru tj. bezdomnych a także bez rodziców lub opiekunów [biezprozornosti i bieznadzornosti] przygotować się na przyjęcie nowych kontyngentów dzieci, wyszukać w tym celu dodatkową i nadającą się do wykorzystania przestrzeń mieszkalną, wyremontować ją i wyposażyć w sprzęty, zabezpieczyć pełną realizację planowanego na rok 1944 kontyngentu dzieci, tj. dla Waszego domu dziecka … osób.

   2. Prócz tego zobowiązuję dyrektorów niżej wymienionych domów dziecka aby, przy pomocy miejscowych organizacji, niezwłocznie zabezpieczyli wykonanie decyzji Obwodowego Komitetu Wykonawczego i Komitetu Obwodowego KP(b)K o dodatkowym rozmieszczeniu dzieci:

      1. do Czubarowskiego Domu Dziecka – 40 os.

      2. do Domu Dziecka № 8 – 80 os.

      3. do Domu Dziecka № 17 – 80 os.

      4. do Aczysajskiego Domu Dziecka – 20 os.

      5. do Domu Dziecka № 4 – 70 os.

      6. do Sary-Agaczewskiego Domu Dziecka– 50 os.

      7. do Domu Dziecka № 15 – 50 os.

      8. do Domu Dziecka № 10 – 40 os.

      9. do Domu Dziecka № 12 (Czajan) – 30 os.

      10. do Domu Dziecka № 11 – 40 os.

3. Do 20 listopada br. odnowić całą odzież używaną nadającą się do naprawy. Wszystko, co możliwe przeszyć, wycerować, załatać obuwie i doprowadzić do stanu używalności wszystką odzież i obuwie znajdujące się w domach dziecka. Od wychowanków i wszystkich pracowników domów dziecka żądać ostrożnego obchodzenia się z majątkiem, przy pomocy dyrekcji zaangażować w te działania samych wychowanków, a przede wszystkim organizacje dziecięce i pionierskie.

4. Zobowiązać dyrektorów domów dziecka do zaopatrzenia placówek na okres zimowy w warzywa, przewidując pełen kontyngent dzieci. W tym celu wykorzystać zasoby gospodarstw pomocniczych, dokonać zdecentralizowanych zakupów w kołchozach, które wykonały plan dostaw warzyw i ziemniaków na rzecz państwa, przygotować kiszone warzywa. Obowiązkowo uwzględnić dodatkowy kontyngent dzieci wymieniony w punckie 2 niniejszego rozkazu.

5. Zadbać o zabudowania domów dziecka, dokonać nasadzeń drzew owocowych i ozdobnych. W okresie zimowym do 1 II 1945 r. zaplanować nasadzenia wokół domów dziecka, a także ozdobne łuki, ławki, rzeźby, kluby, place sportowe oraz inne elementy dekoracyjne i użytkowe. Zadbać o to, aby przy wszystkich domach dziecka obowiązkowo były izolatki, punkty sanitarne i łaźnie (banie).

6. Zobowiązać dyrektorów domów dziecka aby, zgodnie z pkt. 2 decyzji biura Komitetu Obwodowego KP/b/K i Komitetu Wykonawczego Południowo-Kazachstańskiej Obwodowej Rady Delegatów Robotniczych z dnia 2 listopada br., do 20 XI zwrócili się do organów rejonowych z kwestią ustanowienia kierowników [szefów] w domach dziecka, zobowiązać kierowników rejonowych instytucji społecznych i gospodarczych do aktywnej pomocy domom dziecka w jak najszybszym zakończeniu przygotowań do zimy, zgromadzeniu zapasów opału i warzyw, remontach i wyposażaniu domów dziecka. W celu wykonania tych zadań przeprowadzić w rejonach niedzielne czyny społeczne. Wśród ludności zorganizować zbiórkę rzeczy, wyposażenia i produktów żywnościowych…

   Spośród gospodyń domowych zorganizować brygady, które zajmą się szyciem i naprawą bielizny, a także wprowadzić dodatkowe godziny pracy w zakładach przemysłowych w celu produkcji odzieży, obuwia i wyposażenia domów dziecka.

   Wykorzystując doświadczenia Moskwy zorganizować w domach dziecka rady patronackie [honorowe] złożone z przedstawicieli rejonowych rad wykonawczych, komitetów rejonowych KP(b)K, ŁKSMK [Leninowski Komunistyczny Związek Młodzieży Kazachstanu], rad kobiet i innych organizacji. Nakazuję wydziałowi domów dziecka (tow. Pikulin) oraz wydziałowi metodyki nauczania (tow. Iszczanow) do 25 XI przekazać mi do zatwierdzenia zarządzenie dotyczące rad patronackich.

7. W związku z miesięczną akcją zwalczania bezdomności i braku nadzoru wśród dzieci [biezprozornosti i bieznadzornosti] od 10 XI do 10 XII br., dać rejonowym wydziałom oświaty ludowej prawo bezpośredniego kierowania dzieci bezdomnych, całkowitych sierot do domów dziecka położonych w danym rejonie. Kierować się przy tym następującymi kryteriami:

   1. przy wszystkich domach dziecka, z pomocą miejscowych instytucji, niezwłocznie zorganizować i wyposażyć pokoje dla kwarantanny, gdzie nowo przybyłe dzieci mają przebywać przez dwa tygodnie i dopiero po tym czasie przenosić je do domów dziecka;

   2. do szkolnych domów dziecka przyjąć wyłącznie dzieci od 7 do 14 lat włącznie, niedopuszczając do przyjmowania dzieci w innym wieku. Dzieci przedszkolne, od 3 do 7 lat kierować do czymkienckich szkolnych domów dziecka poprzez obw. wydz. oświaty. W przypadkach koniecznych zezwalać rejonowym wydz. oświaty na czasowy pobyt dziecka w wieku przedszkolnym w szkolnym domu dziecka z przekazaniem go następnie do Czymkientu poprzez obw. wydz. oświaty;

   3. dzieci kierowane do domów dziecka powinny przejść dokładne badania lekarskie, w żadnym wypadku nie przyjmować chorych dzieci do domów dziecka;

   4. wszystkie dzieci kierowane do domów dziecka powinny mieć metryki urodzenia lub inne dokumenty (w ostateczności zaświadczenie o badaniu przez lekarza sądowego) [potwierdzające] wiek dziecka a także dane rodziców. Dzieci frontowców Wojny Ojczyźnianej przyjąć do domów dziecka w pierwszej kolejności;

   5. nakazuję wszystkim rejonowym wydz. oświaty i dyrektorom domów dziecka informować obw. wydz. oświaty o liczbie przygotowanych w nich nowych miejsc i o przyjętych dzieciach - począwszy od 10 XI w okresach 5-dniowych;

8. Wszystkie dzieci z domów dziecka w wieku powyżej lat 14 skierować do pracy, dokładnie sprawdzić i oddać tym rodzicom, którzy mają możliwość ich wychowywania, w ramach rodzin zastępczych i adopcji przekazywać je także krewnym. Rejonowym wydz. oświaty i dyrektorom domów dziecka nakazuję systematycznie kontrolować warunki socjalno-bytowe dzieci w rodzinach zastępczych i skierowanych do pracy.

9. Dyrektorom tych domów dziecka, które nie mają przydzielonych gruntów rolnych lub też nie dysponują gruntami użytkowymi (№ 4, 15, 8,17 i inne) nakazuję w terminie do 25 XI zawnioskować do organów rejonowych, sowchozów i kołchozów, uzyskać decyzje o utworzeniu gospodarstw pomocniczych na nadających się do tego gruntach położonych w pobliżu domów dziecka, na których istnieje możliwość nawadniania. W przypadku nie uzyskania takich decyzji na miejscu, należy przesłać do obw. wydz. oświaty szczegółowe materiały, aby można było interweniować przez organy obwodowe.

10. W niektórych domach dziecka (№ 14, 3, 4, Dżuwaliński) praca wychowawcza prowadzona jest dobrze, a jednocześnie w większości domów jej stan jest niedostateczny, metodyka pracy wychowawczej nie jest wdrożona. Zobowiązać wszystkich dyrektorów domów dziecka do znacznej poprawy pracy wychowawczej, zaprowadzenia w domach dziecka porządku i surowego reżimu, wdrożenia całościowych planów pracy wychowawczej, osiągnięcia znacznej poprawy dyscypliny i kulturalnego zachowania wychowanków.

11. Systematycznie zwoływać rady pedagogiczne, na których oceniane będą plany i wyniki pracy poszczególnych wychowawców, brać udział w wykładach i referatach o tematyce pedagogicznej.

12. W celach wymiany najlepszych doświadczeń w pracy domów dziecka i doskonalenia pracy metodycznej, organizować „metodą łączenia” [zespoły]:

    w Sajramie – dla pracowników domów dziecka № 1, 2, 14. Kierownikiem mianować tow. Malcewą;

    w Turkiestanie - dla pracowników domów dziecka № 4, 5, Szkoły Specjalnej i Aczysajskiego Domu Dziecka. Kierownikiem mianować tow. Tupikowa.

    Dyrektorom domów dziecka dla dzieci przedszkolnych towarzyszkom Topczijewej, Zamiłowej, Kosariewej polecam zapewnienie udziału wszystkich wychowawców w zajęciach organizowanych przez dział przedszkolny obwodowego wydziału metodyki.

    Wszystkim pracownikom pozostałych domów dziecka polecam włączyć się do pracy „metodą łączenia” nauczycieli.

13. Kierownikowi obwodowego wydziału metodyki tow. Iszczanowowi polecam zorganizować w terminie do 1 XII 44 r.:

    1. stałą wystawę – kącik najlepszej pracy domów dziecka;

    2. okresowo delegować do domów dziecka wykwalifikowanych pracowników – metodyków w celu praktycznej pomocy dyrektorom w prowadzeniu wykładów o tematyce pedagogicznej; wzywać dyrektorów, ich zastępców i wychowawców na indywidualne i grupowe konsultacje w zakresie pedagogiki;

    3. wydziałowi domów dziecka polecam organizować, wraz z wydziałem metodyki, delegowanie pracowników do najlepszych domów dziecka w obwodzie w celu nauki i wymiany doświadczeń w pracy.

14. Przy wszystkich domach dziecka zorganizować i zaopatrzyć [w ksiażki] biblioteki, wyposażyć kluby i izby pionierów w materiały kulturalno-oświatowe. Bibliotece obwodowej polecam zabezpieczyć możliwość korzystania przez domy dziecka z bibliotek objazdowych.

15. Zobowiązać dyrektorów domów dziecka w terminie do 25 XI 44 r. doprowadzić do pełnego porządku posiadane wyposażenie i zapewnić możliwość pracy warsztatów. Zgodnie z decyzją Obwodowego Komitetu Wykonawczego i Obwodowego Komitetu KP(b)K wszyscy dyrektorzy domów dziecka powinni uzyskać wydelegowanie z miejscowych zakładów pracy wykwalifikowanych instruktorów w celu nauki zawodu, a także wyposażenia i surowców koniecznych do zorganizowania warsztatów. Z zakładami pracy zawrzeć umowy o realizacji przez domy dziecka zamówień (w pierwszej kolejności na potrzeby wojny) produkowanych z ich surowców.

16. Biorąc pod uwagę fakt, że w domach dziecka dla dzieci polskich praca wychowawcza prowadzona jest źle, na niskim poziomie ideowym - nie odpowiadającym wskazaniom Ludowego Komisariatu Oświaty Kazachskiej SRR i Obwodowego Wydziału Oświaty, żądać od dyrektorów tychże domów dziecka niezwłocznej zmiany pracy wychowawczej dostosowując ją do wskazań Ludowego Komisariatu Oświaty Kazachskiej SRR i Komitetu do Spraw Dzieci Polskich. Zabezpieczyć pełne i systematyczne wychowanie dzieci polskich w duchu pełnego oddania naszej Ojczyźnie, Narodowi Radzieckiemu, miłości do Armii Czerwonej i narodowowyzwoleńczej armii polskiej oraz narodu polskiego.

    Jeden z polskich domów dziecka w Sajramie przekształcić w przedszkolny dom dziecka dla dzieci polskich.

17. Wobec skrajnie niedostatecznej pracy wychowawczej w Domach Dziecka № 8 i 11 oraz Suzackiego Domu Dziecka zobowiązuję dyrektorów tych domów dziecka podjąć stanowcze działania w celu polepszenia pracy wychowawczej zgodnie ze wskazaniami Obwodowego Wydz. Ośw. [Kierownikowi] wydziału domów dziecka tow. Pikulinowi nakazuję do 15 I 45 r. skontrolować wykonanie tych poleceń i powiadomić mnie o rezultatach.

18. W miesiącu listopadzie zorganizować kursy przygotowawcze dla wychowawców domów dziecka na 50 osób, kierując na nie wychowanków klas starszych oraz inwalidów Wojny Ojczyźnianej, którzy mogą być wykorzystani w pracy wychowawczej w domach dziecka. Wydziałowi domów dziecka i inspektorowi kadrowemu polecam sprawdzić i uporządkować listy wychowawców domów dziecka, zwracając uwagę na właściwą obsadę i racjonalne wykorzystanie kadr.

19. Dyrektorów domów dziecka zobowiązać do uporządkowania spisów i dokumentów wychowanków, ich kartoteki osobowe, spisy dzieci w opiece zastępczej - w terminie do 15 XII br.

20. Polecam wszystkim rejonowym wydziałom oświaty i dyrektorom domów dziecka włączyć się i jak najaktywniej uczestniczyć w miesięcznej akcji zwalczania bezdomności i braku nadzoru wśród dzieci, zapewnić całkowitą realizację decyzji Obwodowego Komitetu Wykonawczego Rad Delegatów Robotniczych i Obwodowego Komitetu KP(b)K z dn. 2 XI br.

21. Kontrolę wykonania niniejszego rozkazu powierzyć kierownikowi wydziału domów dziecka tow. Pikulinowi.

Kierownik Południowo-Kazachstańskiego Obwodowego Wydziału Oświaty (Nurmambietow)”

[Maszynopis w języku rosyjskim, tłumaczenie Janusz Kobryń]

A.O.Sz. F.121, op.1, sw. 195, d. 1971, s. 2-5]

„Polen zwischen Archangielsk und Magadan” wybór sybirackich wspomnień

 Staraniem Deutches-Polen Institut, Uniwersytetu Wrocławskiego, i nakładem Harrasowitz Verlag ukazał się zbiór wspomnień zesłańców  i więźniów przebywających w ZSRR w latach 1930-1950 w opracowaniu prof. Małgorzaty Ruchniewicz. Przetłumaczone przez Jakuba Sawickiego i Petera Olivera Loewego materiały wypełniają istotną lukę w polsko-niemieckim dialogu - kiedy bariera językowa utrudnia, a często uniemożliwia dawnym mieszkańcom Ziem Zachodnich poznanie historii dzisiejszych mieszkańców. Nie bez dumy dodam, że znalazły się w tym tomie także relacje Sybiraków bystrzyckiego Oddziału ZS. Zachęcam do lektury.

https://www.deutsches-polen-institut.de/publikationen/reihe-polnische-profile/polen-zwischen-archangelsk-und-magadan/#inhalt

https://www.harrassowitz-verlag.de/titel_7360.ahtml

ISBN 978-3-447-12112-5